İhsan Yılmaz bu haftaki köşe yazısında Türk edebiyatında kıymetli tesirler bırakan muharrirleri ele aldı.
Yılmaz’ın yazısında ki ilgili kısım şu halde:
“Türk edebiyatının yurtdışında tanıtılması için akademisyen ve mütercim olarak yıllarca emek vermiş bir isim Güzin Dino (İstanbul 1910 – Paris, 30 Mayıs 2013). İstanbul’da tanıştığı ve 1941 yılında Adana’ya sürülen Abidin Dino ile evlenebilmek için İstanbul Üniversitesi’ndeki akademisyenliğini yarım bırakıyor ve Anadolu’yu dolaşıyorlar. 1954 yılında yerleştikleri Paris’te Türk lisanı ve edebiyatı üzerine çalışmalarına devam ederek bir tıp merkez vazifesini üstleniyor. Yunus Emre, Nâzım Hikmet ve Yaşar Kemal’den Fransızcaya çeviriler yapıyor, antolojiler hazırlıyor.
Paris’teki konutları Türk edebiyatçılarının ve sanatkarlarının dünyaya açılan kapısı oluyor. Kimler geçmiyor ki o kapıdan…
Daha evvel anılarını ‘Gel Vakit Git Zaman’ kitabında kaleme alan Güzin Dino’nun Bahriye Çeri ile 2003-2011 yılları ortasında yaptığı söyleşisi ‘Böyle Bir Hayat’ ismiyle kitap olarak yayımlandı.
‘PİCASSO’NUN ATÖLYESİ’NDE BİR İSPANYOL, BİR TÜRK, BİR RUS
PARİS’e gittiği birinci yıllarda Abidin Dino bir müddet ünlü İspanyol ressam Pablo Picasso’nun seramik atölyesinde çalışır. Picasso’nun seramiklerinin röprodüksiyonunu yapar orada. Picasso kendi nesnelerini fırınladıktan sonra Abidin Dino’ya da kendi işlerini yapabilmesi için müsaade verir. Bir altı ay kadar birebir atölyeyi ünlü Rus ressam Marc Chagall da kullanır.
Atölye ortamını şöyle anlatıyor Güzin Dino:
“Chagall fevkalade bir ressam alışılmış, beğeniyor Picasso’yu lakin daima de hengame ediyorlar. İkisi de huysuz, ağız hengameleri ediyorlar latifeyle karışık.
Bir gün Picasso diyor ki, üçümüz de tıpkı şeyi yapacağız. Bir eser yapıyorlar, birebir vakitte fırına koyuyorlar hepsi, sonra çıkıyor. Unuttum vallahi vazo muydu, kâse mi, tabak mı unuttum.
Aynı nesneyi yapacaklar. Sonraki gün geliyorlar. Picasso diyor ki, ‘Bak birebir tabak, biri Türk, biri İspanyol, öteki de Rus’ diyor. Bağırıyor tabaklar ben Rus’um, Türk’üm, İspanyol’um diye…”
Picasso’nun seramik atölyesinde çok yeterli para kazansa da bir mühlet sonra ayrılmaya karar veriyor Abidin Dino, “Ben burada kalırsam ezileceğim bu ikisinin ortasında. Benim fotoğraf de yapmaya zati vaktim yok” diyerek.
FUZÛLİ’Yİ KURTARALIM
NÂZIM Hikmet’in Paris ziyareti Güzin Dino’nun anılarında değerli bir yer tutuyor. Kurtuluş Savaşı Destanı’nın şairi Nâzım’ın Paris’te trenden iner inmez söylediği birinci cümle ve sonrasında yaşadıkları bir olay, onun Türk kültürüne büyük bir ehemmiyet verdiğini gösteriyor:
“Telaşla bekliyoruz, gelemedi bir türlü, her neyse, yıl 58 oldu. Gar du Nord’da fotoğrafçı, dergici, gazeteciler küme, bekliyoruz. Gecikme oldu, kafede oturduk hatta daima birlikte. Neyse tren geldi, ben göz gezdiriyorum vagonlara. Bir baktım Nâzım, yarı beline kadar sarkmış, kasketini de yavaşça kaldırmış, daima o denli yapardı. El sallıyor, ‘Güzin!’ diye sesleniyor. ‘Fuzûlî’yi kurtaralım’ diye bağırıyor. İndi, sarıldık, gazeteci soruyor heyecanla: Ne diyordu? Ben de söyledim: “Fuzûlî 16. yüzyıldan bir şair.” Neden kurtaracak? Anlattı: ‘Azeriler ulusal şair olarak kabul ediyorlarmış, heykeli dikilecekmiş, aman kurtaralım, bizim şairimiz’ diye, o denli milliyetçi istikametleri vardı. Başka kıssayı kendi anlattı: Gittiği her otelde Türk bayrağı astırıyor.
POLİS DE OLSA SARILIR ÖPÜŞÜRÜM
Nâzım’la çok tatlı münasebetlerimiz vardı. Birinci gelişinde, çekiniyoruz da. Akşam ayrılıyoruz. Burada Türk polisleri de etrafta dolaşıyor, biliyoruz. Huzursuz oluyoruz. Abidin dedi ki, ‘Aman, seni denemek için bir Türk boynuna sarılırsa falan ilgi gösterme, polis olabilir…’ Nâzım kızdı, ‘Deli misin’, dedi, ‘bir Türk bana sarılacak da ben onu iteceğim, polis de olsa öpüşürüm onunla…’”
FRANSA’DA YAŞAMIYORSUN BU KADAR AHKÂM KESEMEZSİN
1958 yılında Paris’e giden Nâzım Hikmet’in sıhhati pek düzgün değildir. Buna karşın o periyot Fransa’daki grevleri, emekçi hareketlerini yakından takip eder. Hatta Dino çiftinin bütün ikazlarına karşın çocukça bir inatla Paris’teki şovlara katılmak ister. Bir tanıdıklarının balkonundan şovları izlerler. Sonraki gün komünist Fransız gazetelerin yazdıkları karşısında hayal kırıklığına uğrar. Citroen fabrikasına grevi desteklemek için sarfiyat. Orada tartıştığı bireylerden biri onun mahpustan çıkartılması için başlatılan imza kampanyasını dünyaya duyuran ünlü şair Louis Aragon’dur:
“Kahvelerden birine gittik, hürmetle karşıladılar sendikacılar. Oturduk, Nâzım çabucak başladı tartışmaya. Çok âlâ Fransızca konuşurdu, hele politik tartışmada sözleri çok düzgün bilirdi. ‘De Gaulle protestosu nasıl oldu?’ dedi. ‘Eh, pek kalabalık toplanmadı’ dediler. ‘Peki gazeteyi okudunuz mu?’ Ses çıkaramadılar. Nâzım bir kıyameti kopardı, siz neden reaksiyon vermiyorsunuz diye. Pierre ile bakışıyoruz, nasıl çıkacağız bu işten… Adamlar haklı da buluyorlar bir taraftan. Sonra Aragon ile tartıştılar, oldukça sert, o herkesin aklında kaldı esasen. Aragon, ‘Sen Fransa’da yaşamıyorsun, bilemezsin, bu kadar ahkâm kesemezsin’ deyince Nâzım çok kızdı.”