Çok ayılıp bayıldığımdan değil, eski gücünü yitirmesine karşın dünya siyasetinde hala tesirli olmasından dolayı ilgiliyim. Her gelişme bizi de etkileyecek kuşkusuz, olumlu ya da olumsuz manada. Büyük bir emperyal güç olan İngiliz monarşisindeki yeni devrin ne tıp siyasal gelişmelere yol açacağını bu yüzden merak ediyorum olağan ki.
Bakalım Charles’ın Kral olması cumhuriyet tartışmalarını tekrar hızlandıracak ya da uzun vakittir beklenen, fakat, yaygın kanıya nazaran Kraliçe Elizabeth sayesinde varlığını sürdüren İngiliz Milletler Topluluğu’nun (Commonwealth of Nations) dağılmasına yol açacak mı?
Bunlar elbette yalnızca Birleşik Krallık’ı ilgilendiren mevzular değil, 56 üyeli İngiliz Milletler Topluluğu’nda 2,5 milyar insan yaşıyor. Dağılma bu kadar insanın da bağımsızlaşması demek elbette. Bu ortada Commonwealth üyesi 36 ülke cumhuriyetle yönetiliyor, beşi, Brunei, Lesotho, Malezya, Eswatini, Tonga kendi hükümdarlarına sahip.
Dağılır mı nitekim pekala? Bazılarına nazaran pek ala mümkün. Bu mevzuda çokça iddialar yapılacak elbette. Taraflar uzun vakittir bu tartışmayı sürdürüyorlar aslında. Topluluğu Kraliyet’in mirası olarak görüp savunanlar olduğu üzere imparatorluğun sömürgeci geçmişinin bir kesimi olduğunu düşünüp dağılmasını isteyenler de var.
Dağılır fikri ağır basıyor
Kate Williams, bir İngiliz tarihçisi, CNN’e yaptığı açıklamada üye ülkelerin bir birçoklarında cumhuriyet ilan edilmesi, kimilerinin da yeni ittifaklar içine girmesi nedeniyle İngiliz Milletler Topluluğu’nun Kral Charles idaresinde “parçalanmasını” beklediğini söylüyor açıkça. Bir diğer İngiliz tarihçisi Andrew Roberts, Daily Mail gazetesinde biraz daha temkinli yazmış. “Cumhuriyetçilik için “gelir ve gider” diyor. 1960’lar ile 70’lerde Kanada’da, 1990’larda Avustralya’da bunun gündeme geldiğini, kölelik tazminatı isteyen Karayipler’de de hala mevcut olduğunu yazdı. O da Topluluk’un dağılmasının kaçınılmaz olmadığını söyleyenlerden. (Bkz: https://www.dailymail.co.uk/debate/article-11200393/King-Charles-not-delay-tour-Commonwealth-writes-leading-historian-ANDREW-ROBERTS.html).
Topluluk için en büyük “tehdit” nitekim de Karayipler’den geliyor. İngiltere hükümdarı, bölgedeki bir çok ülkenin “devlet Başkanı” bilindiği üzere. Barbuda Başbakanı Gaston Browne üç yıl içinde cumhuriyet olup olmama konusunda referanduma gitmeyi planladığını açıklamıştı yakınlarda. Browne, “Bu, hükümdara karşı rastgele bir saygısızlığı temsil etmiyor” deme gereksinimini neden duymuş bilemem fakat teşebbüsün sahiden hâkim bir ulus olma yolunda bağımsızlık için atılan son bir adım olduğunu söylemesi çok güzel yeniden de.
Geçen yıl Barbados yaklaşık 30 yıl sonra cumhuriyet ilan eden birinci ülke olmuştu. Kraliçe’nin Devlet Başkanlığı’nı iptal eden ülke hala Commonwealth’de kalmayı sürdürüyor alışılmış. Jamaika da 2025’e kadar referandum yapabileceğinin işaretlerini veriyor. Ülke basını Kraliçe’nin vefatının Topluluk’tan kopuşu kolaylaştıracağını yazdı.
Avustralya’nın kararı
“Kalalım” diyenler de var olağan. Daha evvel iki kez düzenlenen referandumdan Birleşik Krallık’ta kalma kararı çıkan Avustralya’da “aşırı cumhuriyetçi” olarak bilinen Başbakan Anthony Albanese yeni bir referandum yapma fikrinden vazgeçti nedense. Çok şaşırtan nitekim. “Kraliçe’ye duyduğu saygıdan” dolayı yine Başbakan seçilinceye kadar “anayasal değişiklik” peşinde olmayacakmış. Yani, bir sonraki seçimde bir sefer daha Başbakan seçilirse o vakit referandum gelebilir demek istiyor herhalde.
İngiliz Milletler Topluluğu’nu yönetenler mümkün tehlikenin farkındalar. O nedenle “modernleşme” sayılacak adımlar attılar. Bunlardan en değerlisi Topluluk liderinin, yani hükümdarın kalıcı olmadığı kararıydı doğal. Fakat buna karşın Kral Charles’ın başkanlığı üstlenmiş olması alınan kararın ciddiyetini sorgulatıyor haliyle.
Topluluk, Kral Charles’ın hükümdarlığı altında da devam edecek tahminen ancak ne kadar uzun sürer bu, kestirmek güç bunu.
Ayrılmayı, bağımsızlığı isteyen halklar ellerini çabuk fiyatlarsa bakarsınız çabucak olur.
Ne de düzgün olur.