Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) liralaşma gerekçesiyle getirdiği ve denetimli döviz piyasasına geçiş tenkitlerine neden olan ticari kredi yasağından korunmak isteyen şirketlerin ithal edecekleri malları evvelce sipariş edeceklerini belirten Prof. Dr. Özgür Demirtaş, bunun sonucunda ithalatın patlayacağını, dış ticaret açığının artacağını ve paranın yurtdışına gideceğini söyledi. İktisat idaresinde ısrarla yanlış siyasetlerde ısrar edildiğini anlatan Demirtaş “Ben bir matematikçiyim. Biri ordan diyor ki 2 artı 2 eşittir 5. Değil kardeşim 2 artı 2 eşittir 4. Sen sağcı, solcu neci olursan ol, 2 artı 2 eşittir 4. Türksen de, Kürtsen de… Sünniysen de aleviysen de… Matematiğin hoş tarafı da bu. Çatır çatın doğrusu neyse o. Bireylere nazaran değişmez. İktisadın doğrusu da bireylere nazaran değişmez” tenkidinde bulundu.
BDDK kararının gözden geçirilmesi davetinde bulunan akademisyen Demirtaş, Youtube kanalından yayınladığı görüntüyle şu ikaz ve değerlendirmede bulundu:
ŞİRKETLERİN YANISIRA BİREYLERİ DE İLGİLENDİRİYOR: BDDK’nın aldığı kararlar şirketleri ilgilendiren kararlar olsa da şahısları de birebir ilgilendiriyor. İnanılmaz bir periyoda girdik diye düşünüyorum. BDDK son kararında, ‘Ey Türkiye’deki şirketler, hesabınızda şayet 900 bin dolardan fazla dolar tutuyorsanız, o vakit ben size kredi verilmesini, kredi almanızı yasaklıyorum’ dedi. Bu ne demek, 900 bin dolardan fazla döviz tutmayın bozacaksınız, demektir bu. Çok büyük bir artısı yok, bildiğiniz baştan aşağı eksi, Türkiye’de şirketler günlük faaliyetlerini yürütmek için banka kredisine gereksinim duyarlar. Hasebiyle birçok şirketi bağlıyor bu olay. Ölçü da şirketler için hayli düşük. Orta ölçekli şirketler için çok düşük.
O KADAR KOLAY OLSAYDI DÖVİZ DÜŞÜNCESİ YAŞAYAN HER DEVLET BUNUN ÜZERE KANUN GEÇİRİRDİ: Peki diyeceksiniz ki, “Özgür Hocam bu güzel bir şey değil mi, şirketler dövizi bozsun, döviz de düşsün…” Ah benim canım arkadaşım o kadar kolay oluyor olsaydı… Yüzlerce devlet var, döviz zahmeti yaşayan her devlet bunun üzere kanun geçirirdi ve bütün sorunları çözülürdü. Ondan sonra da Mars’a beşerli araç indirirdi. Bu işler o denli olmuyor. O denli kolay olsaydı binlerce sayfalık iktisat kitapları yazılmazdı arkadaşlar.
ÜRETİCİ ŞİRKETLER ORTA MALI İTHALATI İÇİN DÖVİZ TUTMAK ZORUNDA: Türkiye’de diyelim ki bir şirket bir üretim yapıyor, illa ithalat şirketi olmasına gerek yok, üretim yaparken bile o şirketin ithalat yapması gerekiyor… Diyelim ki bir şirket Türkiye’de bir kalem üretiyor. Dış tarafı alüminyum. Alüminyumu ithal etmesi lazım, plastiğini ithal etmesi lazım. Diyelim limon kolonyası üretiyorsa etil alkolü dışardan ithal etmesi lazım. Yani Türkiye’deki üretici şirketler aslında bir şeyleri ithal eden şirketler. Bunlar ithal edebilmek için de dolar ve euro tutmak zorunda. Artık siz bu şirketlere diyorsunuz ki, ‘Kardeşim sen bu doları orda tutmayacaksın…’ Bir de tıpkı vakitte direkt ithalat yapan şirketler var. Onların esasen döviz tutması gerekiyor. Evvel şunu anlatayım: Bunda amaçlanan şey ne ve bu nasıl sonuçlanacak. Bir defa amaçlanan çok net… Dövizin düşürülmesi için alınmış bir karar bu…
HANE HALKI ENFLASYONDAN KORUNMAK İÇİN DOLAR ALIYOR: Biliyorsunuz döviz Türkiye’de çok önemli bir biçimde artıyor. Beni yakinen izleyen arkadaşlarım bilecek, 10 yıldır dilimde tüy bitti, uyarıyorum… Bugünlere gelineceğine ait herkese, insanlara, şirketlere, hükümete, muhalefete, kanun yapıcılara ikazlarda bulunuyorum. Ancak şu kadar bile işe yaramadı. Yalnızca, ‘Aaa Özgür Hoca söylemiş yanlışsız çıktı’ üzere tweet’ler çıkıyor. Lakin keşke bunlar yanlışsız çıkmasaydı. Türkiye’de çok uzun vakittir dolar artmakta. Zira hane halkı dolar alıyor. Neden alıyor, zira kendini enflasyondan korumak için dolar alıyor. Yoksa halkın doları yiyecek hali yok. Birebir vakitte şirketler borçlarını ödemek için dolar alıyor.
KUR MUHAFAZALI MEVDUATA YATIRILAN PARALAR BİZE İNANILMAZ ZİYAN OLARAK DÖNDÜ: Ne oldu Aralık 2021’de Kur Muhafazalı Mevduat diye bir şey çıkarıldı. Hükümet dedi ki, ‘Ya siz dolar almayın, gelin siz TL’nizi bize verin. Biz size doların artışı kadar ekstra bir faiz vereceğiz.’ Ben buna sonsuz faiz diyorum. Ve kur müdafaa mevduatı ortaya çıktı. Lakin kur muhafaza mevduatından sonra dolar/TL düştü ancak tabi ki süreksiz oldu, sonra artışa geçti. Zira hane halkı ve şirketler hala dolar almaktaydı. Ne oldu, işte kur muhafazalı mevduata yatırılan paralar aslında bize inanılmaz bir ziyan olarak geri döndü. Milyarlarca Türk Lirası faiz ödemesi yapılmak zorunda. Düşünsenize dolar 12, 13, 14’ken, o esere girenler dolar 17’ye çıktığı vakit ortadaki farkı TL olarak bizim Hazinemizden almaktalar. Pekala kim ödüyor kardeşim bu ekstra parayı? Hazine. Bir saniye. O para kimin parası. Bu görüntüyü izleyenlerin parası. Hepimiz bu eseri alanların ekstra faizini ödemek zorundayız. Çıkış yolu bu değil. Tahlil bu değil. Bu işler bu kadar kolay olmaz. Şapkadan tavşan çıkararak bu olaylar çözülmez. Pekala ne oldu. Kur Muhafazalı Mevduat doları biraz düşürdü, bize iki üç ay mühlet kazandırdı. Kur tıpkı düzeye neredeyse yaklaştı.
SATILAN DOLARLAR NEREDEN GELİYOR? Bu ortada yalnızca bu tedbir alınmadı. Tıpkı vakitte bildiğiniz üzere Merkez Bankası art kapı yollarını kullanarak, dolar satmaktaydı piyasaya… Pekala bu dolarlar nereden geliyor. Hem Merkez Bankası’nın kendi rezervlerini eritmesinden geliyor, hem de ihracatçılara bir kural getirildi. Denildi ki, ‘Siz ihraç ettiğiniz ölçünün yüzde 20’sini kadar bozacaksınız. 100 bin liralık mal mı ihraç edeceksiniz, 25 bin dolarını bozacaksınız kardeşim. Sonra yüzde 40’a çıkarıldı. Oradan gelen dolarlar, diğer taraftan gelen dolarlar, kur muhafazalı mevduata para yatıran şirketlerin oraya TL yatırmak için bozduğu dolarlarla piyasaya satış yapılarak dolar/TL’nin çıkması engellenmeye çalışıldı. Fakat bu da pil yavaş yavaş bittiği için fazla işe yaramadı.
DOLARDAKİ DÜŞÜŞ KISA PERİYODİK OLUR: Zannediyorum BDDK’nın bu son çıkardığı kural, zannediyorum değil apaçık ortada, ben kibarlık olsun diye zannediyorum diyorum. Biliyoruz ki BDDK’nın çıkardığı bu kural şirketlere diyor ki; ‘Kardeşim dolar/TL’yi tutmak için dolara gereksinimimiz var. Hasebiyle siz eyy şirketler 900 bin doların üzerinde döviziniz varsa ve kredi kullanmak istiyorsanız, o fazladan doları satacaksınız. Pekala şirketler ne yapacak, kredi kullanmak zorunda. O vakit bu satışı yapacaklar. Pekala büyük ihtimalle pazartesiden itibaren ne olacak? Şirketlerin bir kısmı, dolarlarını ekstra kısımlarını bozup, kur muhafazalı mevduata geçecek. Güzel de ben ne yaptım, bir bardak suyu bir yerden aldım öbür bardağa koydum. Maksadım o bardaktaki suyu öbür bir yere boşaltmaktı fakat diğer bir yere koydum. Ne demek istiyorum: Kur muhafazalı mevduat TL cinsinden olsa da aslında dövize endeksli. Dövizin ta kendisi… O da bir döviz hesabı. Biz biliyoruz ki kur muhafazalı mevduata yatırım yapan şirketler aslında dolar yatırımcısı. Aslında o denli bir eser olmasa anında gidip dolar alacaklar. Münasebetiyle şirketlere siz 900 bin doların üstündeki dolarınızı bozacaksınız dediğiniz vakit ve zorladığınız vakit kredi vermem diyerek, tabi elleri mahkum bunu yapacaklar. Tahminen dolar/TL’de kısa bir düşüş olacak lakin kur muhafazalı mevduattaki ziyan git gide daha da artacak. Arkadaşlar bu çıkar yol değil.
DOLAR TALEBİ TEKRAR GELDİĞİNDE SORUNLA DE TEKRAR KARŞILAŞACAĞIZ: İktisat büsbütün itimat işidir. Siyaset, ideoloji, lisan, din, ırk, kuzey, güney işi değildir. İktisat bildiğiniz itimat işidir kardeşim. Siz itimadı bozacak hareketler yaparsanız bu eksi olarak yansır. Yani bunun tam aksini yapmak lazım aslında. Pekala kimi şirketler kur muhafazalı mevduata geçecek sonra ne olacak, sonra dolar talebi tekrar geldiği vakit, dolar azaldığı vakit tekrar sorunla karşılaşacağız. Bu sefer ne yapacağız? Ya 900 bin doları da indiriyorum, 1 TL bile dolar tutmayacaksın mı diyeceğiz. Haydi onu da yaptık. O dolarları da sattık bitirdikten sonra ne yapacağız. Allah aşkına bana söyler misiniz, sonu ne olacak. Ha bu iş seçime kadar gidelim de sonrası ne olursa olsun ise, ah ah ah biz yalnızca 6 aylık 1 yıllık değil Türkiye için 10 yıllık 50 yıllık, 100 yıllık planlar yapmalıyız. Bu planlarda din, lisan, ırk, bayan erkek, kuzey, güney bunları husus etmemeliyiz. Matematikle yapmalıyız bu kuralları.
İTHALAT PATLAYACAK, DIŞ TİCARET AÇIĞI ARTACAK: Kimi şirketler de ürktüğü için çok değişik hareketler de yapabilir. O vakit regülatörler ne yapacak. Örneğin, kimi şirketler diyecek ki, diyelim içende 3 milyon dolar para var. Ben alimünyum alıyorum, onunla kalem yapıyorum. Diğer bir şirket diyecek ki ben onunla pamuk alıyorum, onunla gömlek yapıyorum diyecek. Benim o 3 milyon dolara gereksinimim var, sen boz diyorsun diyecek. Onu bozmak istemeyen şirketler gidip, önden mallarını alacaklar. Yani aslında ithal edecekleri, alimünyumu, demiri, çeliği, pamuğu önden sipariş verecek, bu sefer de ithalat patlayacak, dış ticaret açığı patlayacak. E bu mu tahlil. Allah aşkına bu mu tahlil.
O DOLARLARLI YURTDIŞINA KAÇIRMIŞ OLACAĞIZ: Dur daha bitmedi. Yurtdışında tahminen kendileri öteki bir şirket kuracak. Bizim Türkiye olarak en büyük kaygılarımızdan biri paranın yurtdışına kaçması. Biz parayı Türkiye’ye çekmek istiyoruz. Fakat birtakım şirketler bakacaklar ki burada itimat yok. O vakit yurtdışında bir şirket kuracaklar, kendi şirketleri o şirketlerden mal alacaklar. O dolarları yurtdışına kaçırmış olacağız.
KİŞİSEL HESAPLARA ÇEKİLECEK: Bazı şirketler ne yapacak, 3 milyon dolar var. 900 bin dolar kararı çıktı. Diyecek ki, bari ben bu parayı, hissedarlarıma temettü, kâr hissesi dağıtayım diyecek. O vakit bu beşerler bu dolarları kendi ferdî hesaplarına çekecekler. O vakit ne olacak. Bu mu tahlil. O vakit, temettü çekmek yasaktır kararı mı çıkaracağız. Yasaksa beşerler niçin şirket kursun ki. Temettüyü durdurmayacaksak, temettü çekenleri engellemeyeceksek, 3 milyon doları olan şirket, 2 milyon 100 bin dolarını temettü olarak dağıtır, 900 bin dolarını şirket hesabında fiyat, krediyi de çeker. Pekala bunu nasıl engelleyeceğiz. Diyeceksiniz ki, hissedarlar şirketten kâr hissesi çekerken bir temettü vergisi ödüyorlar. Doğrudur fakat önünde sonunda hissedarlar o vergiyi ödemek zorundalar.
BU KARAR TÜRKİYE’NİN ÇIKARINA DEĞİL: Ben regülatörlerden bir kere daha rica ediyorum. Bu kararı bir defa daha inceleyin. Bu karar Türkiye’nin çıkarına değil. Bu karar kısa vadede dolar/TL’yi tutmak için çıkarılmış bir karar üzere gözüküyor. Bu karar sağlıklı bir karar değil. Matematiksel olarak yanlışsız bir karar değil. Optimal değil.
BEN SİZE SÖYLÜYORUM, EKMEK 10 LİRA OLACAK: Bakın 10 yıldır alınan kararlar, Türkiye’nin çıkarına kararlar olsaydı TL bu kadar kıymet kaybeder miydi? Faiz bu kadar artar mıydı? Enflasyon bu kadar artar mıydı? Ekmek 5 lira olur muydu? Ben size söylüyorum 10 lira olacak. Demek ki o kararlar da yanlışmış, bu karar da yanlış. Bu karardan dönülmesi gerektiğini düşünüyorum. Zira şirketler burada açıkları bulup, kullanmaya çalışacaktır. Elleri mahkum. Bunu engelleyebilmek için bizim optimal, hür piyasa kurallarına uygun. Burada sermayenin özgür hareketi çok önemli… Biliyorsunuz 1989 öncesinde Türkiye’de sermaye özgür hareket etmiyordu. Sermayenin hür hareket etmediği ülkelerin nasıl felaket, nasıl rezil durumlarda olduğunu anlatmama gerek yok.
UMUYORUM Kİ DAHA FAZLA İNAT EDİLMEZ: 1989’dan sonra 32 numaralı kararla, Türkiye’de sermaye hareketleri özgür hale getirildi. Ne yani biz artık 1989 öncesine mi dönüyoruz. Bu karar BDDK tarafından çıkmış üzere gözüküyor, kredileri ilgilendirdiği için ama… Direkt olarak döviz alımını ilgilendirdiği için… Ben hukukçu değilim bilemem lakin güya bu kararın Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından çıkarılması gerekiyor üzere düşünüyorum. Umuyorum ki bu türlü yanlış kararlar alınmaz. Umuyorum ki şapkadan daha fazla tavşan çıkarılmaz ve Merkez Bankası faizi düşürüldüğü vakit neler olduğunu canlı bir halde geçmiş 8 ayda çatır çatır yaşadık. Umut ediyorum bu hususta daha fazla inat edilmez. Türkiye’nin geldiği nokta bir somun ekmeğin 5 lira olduğu nokta. Bu nokta gerçek bir nokta değil. Demek ki kararlar yanlış.
TÜRKSEN DE, KÜRTSEN DE 2 ARTI 2 EŞİTTİR 4: Yeniden de enseyi karartmıyorum. Ben iflah olmaz bir optimistim. Bu kadar eleştirmeme karşın Türkiye’nin kapasitesine, geleceğine güveniyorum. Güvenmek zorundayım, zorundayız. Lakin içim içim acı çekiyorum. Ben bir matematikçiyim. Biri ordan diyor ki 2 artı 2 eşittir 5. Değil kardeşim 2 artı 2 eşittir 4. Sen sağcı, solcu neci olursan ol, 2 artı 2 eşittir 4. Türksen de, Kürtsen de… Sünniysen de aleviysen de… Matematiğin hoş tarafı da bu. Çatır çatın doğrusu neyse o. Bireylere nazaran değişmez. İktisadın doğrusu da bireylere nazaran değişmez. (EKONOMİ SERVİSİ)