Tek sağlık…
Çevre, hayvan ve insan daima birlikte sağlıklı bir dünyaya…
Haydi herkes…
Son dekatta dünyada “Tek Sağlık” çatısı altında etraf, hayvan ve insan bağlantısını, sıhhatini ve birlikteliğini kapsayan küresel bir yaklaşım ortaya atılmıştır.
Sürdürülebilir bir dünya ve kaliteli hayat için bu birlikte geçime önemli muhtaçlık vardır. Hiçbir vakit bu üçlüyü birbirinden ayıramayız. Hepsi birbiri ile irtibat ve etkileşim halindedir.
“Tek Sağlık” yeni literatürde besin güvenliğinden zoonozların denetimine, antibiyotiğe direncinin gelişmesinden ekosistemin düzenlenmesine kadar kıymetli ilgi alanlarını içermektedir. Yani bir şemsiye üzere tüm hayat alanlarının kapsamaktadır.
Bu kavram, aslında birinci kez karşımıza çıkmıyor. Temeldeki yaklaşım “insan”, hayvan” ve “ekoloji” üçlüsünün bir bütün olduğunu savunuyor. Birindeki sarsıntı aslında başkalarını etkiliyor ve ortak oyunu bozuyor.
İnsan sıhhati temelde etraf sıhhati ve hayvan sıhhatinden etkilenmektedir. Hasebiyle, her üç bileşenin bütünlüğünü bozmamak oyunun ana kuralı.
Her ne kadar bu sistemik fikir günümüzde 2009’dan beri birçok farklı disiplinde gündeme gelmiş olsa da asıl yaklaşım 1800’lerde Rudolf Virchow tarafından irdelenen insan ve hayvan ortasındaki hastalık geçişlerini inceleyen zoonoz terimi ile tarif bulmuştur.
Araştırmalar insanlarda görülen 10 hastalıktan 6’sının hayvanlardan insanlara bulaştığını gösteriyor.
Birçok mikroorganizma hem insanları hem de hayvanları enfekte ediyor.
İnsanların sonlar ortası dolanımı da bu mikroorganizmaların dünyada hür deveranını sağlıyor.
Tek sıhhat yaklaşımı için Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) ile Birleşmiş Milletler Besin ve Tarım Örgütü (FAO) ve Dünya Hayvan Sıhhati Örgütü (OIE) ile yakın çalışıyor.
Bu tertiplerin maksadı, tek sıhhat sistemi içinde, besin güvenliğini korumak, zoonoz kaynaklık hastalıkların geçişini önlemek ve insanlarda halk sıhhati açısından antimikrobiyal direncin gelişimini önlemek.
Bunu bir örnek ile daha somut inceleyelim;
Kuduz ve influenza hastalıkları insan-hayvan-ekosistem düzeyinde sıhhati tehdit ediyor. Kuduzu engellemek için yalnızca kuduz köpeklerden kendimizi korumak değil birebir vakitte köpeklerin kuduz virüsü ile enfekte olmalarını engellemek de kıymetli. Buna bağlı olarak geniş açılı muhafazada köpeklerin aşılanması kuduzun beşerler için tehdit oluşturmasını da önlemekte. Ayrıyeten köpeklerin hayat alanlarının, etrafın ve beslenmelerinin düzenlenmesi de kuduz riskini kıymetli derecede azaltıyor ve birinci basamak müdafaa olarak yerini alıyor. Aslında WHO’nun kuduz hastalığı denetim almadaki ve köpeklerden bulaşan kuduz olaylarını büsbütün sıfırlamada maksat tarihi 2030 yılı olarak belirlemiş. İşte bunun başarılabilmesi için multidisipliner hatta disiplinler ortası çalışmaların olması yani veterinerlerin, hekimlerin ve hükümetin ortak bir çalışma planı yürütmesi gerekmektedir.
Ya Covid-19?
Covid-19 da zoonoz kaynaklı hayvanlardan insanlara geçen, tıpkı vakitler beşerler ortasında da bulaşı olan bir hastalık. Hayvanların doğal ömürlerine yani ekosisteme yapılan müdehaleler sonrasında onlarda doğal olarak görülen hastalıkların insanlara bulaşı da pandemi yol açabiliyor. Ne yazık ki 2019-2022 yılları ortasında yaşayan herkes için bu deneyim ile sabit.
Ah o antibiyotikler yok mu?
Antibiyotiklerin hayvanlarda ve insalarda rastgele kullanılması vakitle enfeksiyoz casuslara karşı direnç gelişimine neden olmakta. Bunun sonucunda da bu hastalıkların tedavisinde önemli oranda başarısız kalınmakta.
Yakın vakte kadar antibiyotikler eczanelerden reçetesiz olarak alınabiliyordu. Beşerler etraftan duydukları reçeteleri kendilerine yazıyorlar! Ve kendi tedavi protokollerini oluşturuyorlardı. Artık bunun önüne geçildi ve reçetesiz antibiyotik verilmiyor. Bunun yanında doktorlarımızın de bu husustaki gereksiz kullanımı tedbire eforları ile gerçek endikasyonda yanlışsız antibiyotik yaklaşımı muvaffakiyet ile sürdürülüyor.
Tek sıhhat şemsiyesi altında yerini alan disiplinlerin sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Genel bakış açısı ile etraf sıhhati, ekoloji ve ekosistem, veteriner tıp, halk sıhhati, insan tıbbı, moleküler biyoloji ve mikrobiyoloji ve sıhhat iktisadı bu çatı altında yerini almaktadır.
Bunların hepsi kişisel sıhhat, toplum sıhhati ve ekosistem sıhhatini derinden etkilemektedir.
Çevre varsa ömür var.
Hayvan varsa ömür var.
İnsan varsa hayat var.
Bu dünya hepimizin…
Linkedln