Türkiye, madenler bakımından güçlü bir ülke olmasının yanında, kimi madenler bakımından da dünyanın değerli ülkeleri ortasında yer alıyor. Bilhassa AK Parti hükümetleri devrinde değerli gelişmeler kaydedilmiş, madenlerden elde edilen katma pahada büyük artış sağlandı.
Madencilik 2009 yılında iktisada 11 milyar TL’nin üzerinde katkı sağlarken 2019 yılına gelindiğinde bu bedel 4 kat artarak 46,7 milyar TL üzerine çıktı. Türkiye’de madenciliğin iktisada katkısı 2020 yılında ise 59,2 milyar TL’ye ulaştı. Maden ihracatı 2020 bilgilerine bakıldığında gelirin büyük kısmının doğal taşlardan elde edildiği görülüyor.
TÜRKİYE, ULUSAL GÜÇ VE MADEN POLİTİKASI’NI BAŞLATTI
Ülkelerin kalkınmaları ve ömür düzeylerinin belirleyicisi olarak kabul edilen sanayi, güç ve tarım dallarının temelini oluşturan faktörlerin başında madencilik geliyor. Bağımsız ve ulusal iktisadın sağlanabilmesi, ulusal güç siyasetlerinin münasebetiyle yerüstü ve yeraltı kaynaklarının bağımsızca kullanabilmesi ile mümkün. Bu manada Türkiye, savunma sanayi başta olmaz üzere Ulusal Güç ve Maden Siyaseti güç bağımsızlığı için de kollarını sıvamış durumda.
FOSİL YAKITTAN YENİLENEBİLİR ENERJİYE
Dünyada son 10 yılda hızlanan dijital dönüşüm süreci, güç ve hammadde kalitesi nedeniyle madencilik ön plana çıkmış durumda. Dünya genelinde fosil yakıtlardan yenilenebilir güce geçiş süreçleri de bu manada değer kazandı. Bu nedenle nikel, kobalt, lityum, NTE ve bakır üzere metaller daha yaygın ve fazla kullanılmaya başlandı.
Türkiye ise hem kaynak hem de kaynak çeşitliliği bakımından kıymetli bir pozisyonda yer alıyor. Maden kaynakları göz önünde bulundurulduğunda Türkiye, bor, mermer, trona, feldspat, barit, alçıtaşı, krom, çimento üzere hammadde kaynakları açısından Dünya’da birinci 5’te yer alıyor. 2020 bilgilerine nazaran rezerv sıralaması açısından bor madeninde Türkiye birinci sırada yer alırken trona madeni sıralamasında ikinci sırada bulunuyor.
TÜRKİYE, 90 MADENİN 70’İNE SAHİP
Altın, gümüş, nikel, alüminyum, demir, bakır, kurşun, çinko ve antimuan çok çeşitli maden kaynaklarına mesken sahipliği yapan Türkiye, milletlerarası kaynaklara nazaran 90 çeşit doğal kaynaktan 70’ine konut sahipliği yapmakta ve 60 madenin ticaretini yapıyor. Dünya mineral kümeleri ve hidrokarbon üretiminde 22’inci sırada yer alan Türkiye, bulunduğu jeolojik jenerasyon itibariyle ise 8’inci pozisyonda.
MADENCİLİK DALININ ÜLKE EKONOMİSİNDEKİ YERİ
2000’li yılların başında Türkiye’nin Gayri Safi Ulusal Hasılası’nda yüzde 0,82’lik bir yere sahip olan madencilik kesimi yaptığı atılımla birlikte 2020 yılında bu oranı yüzde 1,17 kadar çıkardı.
2001 yılında 608 milyon dolar olan Türkiye’nin maden ihracatı, 2020 yılına gelindiğinde 4 milyar 68 milyon dolara yükselerek 6,69 kat artış gösterdi. Rekor düzey ise 4 milyar 870 milyon dolar ile 2013 yılında görüldü.
Maden ihracatının toplam ihracat içindeki hissesine bakıldığında 2001’de %1,71 olan oran, 2020 yılında %2,53, 2021 yılında %2,60 olarak gerçekleşti. 2013 yılında yüzde 3,21 ile rekor düzeye ulaşıldı. 2002 yılında yüzde 56,98 olan maden ihracatının ithalatı karşılama oranı, 2020 yılına gelindiğinde %86,24’e yükseldi. En yüksek oran ise yüzde 87 ile 2013 yılında görüldü.
MADENCİLİK BÖLÜMÜNÜN DIŞ TİCARETE ETKİSİ
Türkiye’nin 2021 yılı maden dış ticareti incelendiğinde, maden ihracatının 2020 yılına nazaran %36,88 oranında artarak 5,5 milyar dolar, ithalatın ise %62,53 oranında artarak 7,6 milyar dolar olarak gerçekleştiği görülmektedir. Buna nazaran, ihracatın ithalatı karşılama oranı %72,63, madencilikte dış ticaret açığı ise 2,09 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
TÜRKİYE ALTIN ÜRETİMİNDE UÇUŞA GEÇTİ
İlk çağlardan beri insanların en çok ilgisini çeken madenlerin başında ise altın geliyor. Dünya altın rezervinin yüzde 2’sine sahip Türkiye, kişi başına altın satın almada dünyada birinci sıralarda yer alıyor. Türkiye, devreye aldığı yeni işletmeleriyle başlangıçta 1,4 ton/yıl olan altın üretimini, 2020 yılında 42 ton/yıla yükseltti. Bu sayının yıllık 50 tona kadar çıkabileceği varsayım ediliyor.
Türkiye’de bugüne kadar gerçekleştirilen altın projelerine yerli ve yabancı yatırımcılar, yaklaşık 2 milyar dolar arama çalışmalarına, 5 milyar dolar da tesis yatırımlarına harcadı. Bu yatırımlar ile 13 bin bireye istihdam sağlandı.
TÜRKİYE’NİN ATAKLARINDAN RAHATSIZ OLDULAR
Türkiye’nin güç ve madencilik atılımları birçok alanda olduğu üzere altın madenciliğini konusunda da birtakım kesitleri rahatsız etmiş durumda. Bunların başında da altın aramalarında siyanür kullanıldığı savı geliyor. Zira altın madeni aramalarında katiyen siyanür kullanılmıyor.
SİYANÜR AYRIŞTIRMA EVRESİNDE KULLANILIYOR
Siyanür, altının aranmasında değil, ayrıştırılmasında bir diğer tabir ile üretiminde kullanılıyor. Yığın liçi prosedüründe siyanür çözeltisinin kullanılacağı alanlarda sızdırmazlık için tedbirler alınmadan üretim başlatılmaz. Bu nedenle toprakların kirlenmesi diye bir şey kelam konusu değil.
ÇANAKKALE’NİN YÜZDE 79’UNUN MADEN İÇİN RUHSATLANDIRILDIĞI İDDİASI
Verilere nazaran 100 tane maden arama ruhsatından yaklaşık 1 tanesi maden işletmesine dönüşüyor. Altın madenciliğinde ise 350 maden arama ruhsatından 1 tanesi altın madenine dönüşmekte. Aramalar sonucunda bir şey keşfedilemeyen alanlar ihalelik saha pozisyonuna düşmekte. Bu nedenle yüz binden fazla ruhsat tekrar ihaleye açılmak üzere ihalelik ruhsat deposunda bekletiliyor.
Türkiye’de orman alanlarının “on binde 1,2 si” altın üretimi için süreksiz olarak kullanılıyor. 22. 700. 000 hektar orman alanlarımızın yalnızca 2782 hektarı altın üretimi için süreksiz olarak kullanılmaktadır.
TÜRKİYE’DE ÜRETİLEN ALTINLAR YURT DIŞINA GİDİYOR İDDİASI
Türkiye’de madenlerden üretilen altın külçelerinin yurt dışına satılması yasaktır. Üretilen altın külçeler lakin altın rafinelerinde satılabiliyor. Altın haline getirildikten sonra Borsa İstanbul’da satılmakta. Satın almada T.C Merkez Bankası’nın alım önceliği bulunuyor. 2020 yılında Türkiye’de üretilen 42 ton altın için 2,4 milyar dolarlık bir döviz tasarrufu sağlanmış durumda.
MİLLİ PARKLARDA MADENCİLİK YAPILIYOR İDDİASI
Doğa Müdafaa ve Ulusal Parklar Genel Müdürü’nün TBMM Madencilik Araştırma Komisyonu’nda tezlere karşılık olarak yaptığı açıklaması mevzuyu özetler mahiyetteydi:
“Kaz Dağı Ulusal Parkı’nın bir karışında bile ne bir maden arama faaliyetine ne de madencilikle ilgili bir faaliyete müsaade verilmemiştir. Bütün faaliyetler büsbütün Ulusal Park hudutları dışındadır. Kaz Dağı’nın her yeri Ulusal Park olmadığı için kamuoyu zanneder ki, “Kaz Dağları’nda” altın çıkarıyorlar. Ulusal Park alanı içinde ne işletme, ne arama, ne de bununla ilgili bir müsaade verilmemiştir. Ulusal Parklarla ilgili kamuoyunda bilinen konular gerçek dışıdır.”