Yaşanan bu sorun karşısında kiracıları korumak için geçen yaz kıymetli bir yasal düzenleme yapıldı ve kira artışına yüzde 25 artırım hududu getirildi. 1 yıl vadeli düzenleme yaklaşık 3 ay sonra sona erecek. Mühlet yaklaştıkça vatandaşın aklındaki soru işaretleri de arttı. Hangi tarihten sonra sınırlama olmayacak, konut sahipleri bu tarihten sonra artırım oranını nasıl belirleyecek, kiracıların hakları neler olacak? İşte kiraya artırım sınırlamasında bilinmesi gerekenler…
1- KİRAYA YÜZDE 25 ARTIRIM SONU NE VAKİT SONA ERECEK?
Kiralardaki fahiş artış sonrası yasal düzenlemeye gidildi ve konutlarda kira artışına sınırlama getirildi. Bu yasa ile “11 Haziran 2022 ile 1 Temmuz 2023 tarihleri ortasında (1 Temmuz dahil) yenilenen kontratlarda, kiracıya yüzde 25’in üzerinde artırım yapılamayacak” denildi. Yeni bir düzenleme olmazsa 1 Temmuz sonrası sınırlama sona erecek. 30 Haziran’da, 1 Temmuz’da mukavelesi yenilenen kiracılar ikinci kere artırım sonu uygulanmasından faydanırken,2 Temmuz ve sonrasında kontrat yenileyenler kapsam dışı sayılacak. Bir gün farkla artırım oranında büyük fark yaşanacak.
2- 1 TEMMUZ SONRASI TÜM KİRACILARA ARTIRIM YAPILACAK MI?
Düzenlemenin sona ermesi bu tarihte artırım olacağı manasına gelmiyor. Konut sahipleri kira artışını yılda bir defa, mukavele yenileme periyodunda yapabilir.
3- YENİ PERİYOTTA KİRA ARTIŞI NASIL HESAPLANACAK? MESKEN SAHİBİ İSTEDİĞİ ORANI BELİRLEYECEK Mİ?
Düzenleme öncesi olduğu üzere, sonrasında da keyfi oran belirlenmesi yasal değil. 1 Temmuz’dan sonra, sınırlama öncesinde olduğu üzere Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan ‘TÜFE 12 ay ortalaması’ dikkate alınacak. Mesela son açıklanan şubat ayı enflasyon bilgilerine nazaran bu oran yüzde 71.83 olarak gerçekleşti. Şayet bir kira artırım sınırlaması olmasaydı, kontrat yenilendiğinde 3 bin liralık kira 5 bin 155 lira, 5 bin liralık kira 8 bin 591 lira olacaktı. Yüzde 25 artırım hududu ile 3 bin liralık kira 3 bin 750, 5 bin liralık lira 6 bin 250 lira oldu.
4- GEÇMİŞ PERİYOT ARTIRIM FARKI İSTENEBİLİR Mİ?
1 yıl boyunca yüzde 25 artırım hududuna uyan bir konut sahibi ‘uygulama bitti, geçen yıl yapamadığım artırımı artık istiyorum’ diyemez.
5- KONUT SAHİPLERİNİN MUKAVELE YENİLEME PERİYODUNDA ‘EVİMDEN ÇIK’ DEME HAKKI VAR MI?
Ev sahipleri istediği vakit ‘evimden çık’ diyemez. Lakin kendisinin ya da bakmakla yükümlü olduğu birinin muhtaçlığı varsa kiracının tahliyesini isteyebilir. Gereksinimim var dedikten sonra, meskeni bir diğerine 3 yıl müddetle kiralayamaz. Kiralarsa eski kiracıya tazminat ödemek durumunda kalır. 10 yıl mukavele uzama müddeti dolan kiracı için rastgele bir münasebet göstermeden tahliye istenebilir. Bunun yanında meskenin satılması durumunda, mülkü alan kişi şayet kendi yaşayacaksa kiracının tahliyesini talep eder. Bu durumda ya 6 ay, ya da bir sonraki mukavele periyoduna kadar vakit verilir. Tarafların anlaşamaması halinde tahliye davaları ortalama 2-2.5 yıl sürebilir.
KİRALIK KONUT MODELİ GELİYOR
KİRA artırım oranına yeni bir sınırlama gelip gelmeyeceği açıklanmazken, arz-talep istikrarının sağlanması için yeni modeller üzerinde çalışılıyor. Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada kiralık konut arzını artırmaya yönelik projeler geliştireceklerini açıkladı ve şu bilgileri paylaştı: “Ülkemize ‘kiralık konut üreticisi’ kavramını kazandırmayı ve kiralık konut arzını kısa müddette artırmayı hedefliyoruz. Model kapsamında üretilen kiralık konutlar, öncelikle kentsel dönüşümde riskli yapı malik ve kiracılarına hizmet sağlayacak. Kiralama fiyatları ve artışları kamu otoritesi tarafından belirlenecek ve kira tavanı uygulaması yapılacak. Böylelikle, bilhassa salgın sonrasından bu yana makul düzeylerin çok ötesinde artış gösteren kira enflasyonunu dizginleyeceğiz.”
YÜZDE 173 ARTIŞ OLDU
KİRAYA artırım sonu kimi konut sahiplerince hiçe sayılırken, birebir vakitte yeni kiraya verilecek meskenlerde de fiyat artışı devam etti. Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) tarafından, sahibinden.com’un ilan datalarıyla hazırlanan ve şubatta açıklanan rapora nazaran; ülke genelinde ortalama kiralık konut ilan metrekare fiyatındaki yıllık artış ocakta yüzde 173.5 olurken, ortalama kiralık konut metrekare fiyatı 76.6 TL’ye yükseldi. Bu da 100 metrekare meskende ortalama kiranın 7 bin 660 liraya geldiğini gösteriyor. Yıllık kira artışı İstanbul’da yüzde 145.5, Ankara’da yüzde 144, İzmir’de ise yüzde 183.2 oldu. Ortalama kiralık konut ilan metrekare fiyatları İstanbul’da 108.1 TL, Ankara’da 51.3 TL, İzmir’de ise 76.5 TL’ye çıktı. İstanbul’da 100 metrekarede ortalama kira 11 bin liraya yaklaştı.